مباني نظري و پيشينه پژوهش (فصل دو) تعلیم و تربیت
2 - 1 آراء تربيتي پيشگامان تعليم و تربيت
جان آموس كومنیوس ( 1670 - 1592 )
از ميان مصلحان تربيتي كه در طول زمان پا به عرصه وجود نهاده اند ، ژان كومنیوس در خور مقامي عالي است . تاريخ زندگي او مشحون از شكنجه و عذاب است . تربيت اوليه او بسيار ناقص بود . وي در بيست سالگي به يك مدرسه علوم ديني ، واقع در ناسوي هربون رفت تا كشيش شود . او اطمينان داشت كه تربيت بايد به سوي مسيحيت متوجه باشد ، وگر نه راهي به سوي تركستان خواهد بود . او هم مانند بيكن عقيده داشت كه توانا بود هركه دانا بود و بر موضوع هاي سود مند تاكيد مي كرد . او هم پيشرفت را از راه علم ممكن مي دانست ، نه از راه بشر دوستي . كومنیوس كتاب خوان حريصي بود كه به ويژه از كتاب هاي افلاطون ، سيسرون ، پلوتارك و كوينتي لين لذت مي برد . ( ماير ، 1374 ، ص 298 )
كومنیوس اصولا يك فرد خوش بين بود . در حالي كه بيشتر الهيون هم زمان او بر شرارت و سركشي بشر تاكيد مي كردند ، او بر عظمت بشر تاكيد می نمود ، زندگي را نبرد گاه خير و شر مي دانست و براي اطمينان خاطر مطمئن بود كه خير پيروز خواهد شد . او تنها داراي نظر انتزاعي در تربيت نبود ، بلكه در سراسر زندگي خود مي خواست كه آرمان هاي خود را به صورت عملي در آورد و تمدن را از راه فعاليت عملي پيشرفت دهد . هدف و منظور تربيت به نظر كومنیوس اين است كه فرد بشري مانند مسيح بارآيد و اين بدين معناست كه تعليم بايد براي زندگي باشد ، نه فقط براي يك شغل بخصوص . همچنين مي رساند كه بين عمل و آرمان ارتباط وجود دارد و فضيلت به منزله قلب فرآيند تربيتي است . كومنیوس را مي توان متفكري فاني در خدا ناميد زيرا خدا در نظر او آغاز و انجام تربيت بود . كومنیوس مي گويد تربيت صحيح بايد از خانه به مدرسه انتقال يابد . محصلان را بايد به گروه هايي تقسيم كرد و به آنان درس داد . بيشتر معلمان همزمان او طرفداران جدي انضباط بودند و اين رفتار در نظر كومنیوس قابل تاسف بود ؛ زيرا او كودك را با گياه در حال رشد مقايسه مي كرد و مي گفت بايد با كمال دقت و از روي محبت رشد او را راهنمايي كرد . ( همان ، ص 300 )
كومنیوس چهار گونه موسسه تربيتي طرح مي كند : نخست « مدرسه دامان مادر » كه نمودار تربيت كودك در خانه است . در اين مرحله مهم اين است كه والدين نمونه هاي سودمندي براي كودكان خود باشند و در خانه بر آرمان هاي اخلاقي و مذهبي تكيه شود .
دوم ، « مدرسه زبان مادري » است كه در آن به تحصيل زبان مادري بيش از ادبيات باستان يونان و روم تكيه خواهد شد و در عين حال علم و
